Τί είναι η αγγειακή άνοια;

Οι πληροφορίες σε αυτή την ενότητα είναι για όλους όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα για την αγγειακή άνοια. Σε αυτούς περιλαμβάνονται άτομα που ζουν με την ασθένεια, οι φροντιστές τους, οι οικογένειες και οι φίλοι τους. Παρέχει μία σύνοψη των αιτιών, των συμπτωμάτων και των θεραπειών. Οι πληροφορίες ενημερώθηκαν τον Ιανουάριο του 2018 και πρόκειται να αναθεωρηθούν τον Ιανουάριο του 2020.

Η λέξη άνοια χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα σύνολο συμπτωμάτων, τα οποία περιλαμβάνουν απώλεια μνήμης, σύχγυση και αλλαγές στη διάθεση και είναι αρκετά σοβαρά ώστε να επηρεάζουν την καθημερινή ζωή.

Η άνοια δεν είναι μια ασθένεια καθεαυτή, αλλά προκαλείται από διαφορετικές ασθένειες, η πιο συχνή από τις οποίες είναι το Αλτσχάιμερ.  Η αγγειακή άνοια είναι η δεύτερη πιο συχνή  άνοια, επηρεάζοντας περίπου 20 στους 100 ασθενείς.

Η αγγειακή άνοια εμφανίζεται όταν τα αιμοφόρα αγγεία στον εγκέφαλο υφίστανται βλάβη. Αυτό μειώνει την αιματική ροή στα κύτταρα του εγκεφάλου επηρεάζοντας τον τρόπο λειτουργίας τους.

Μερικές φορές αυτή η βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στη μνήμη και τη σκέψη, τα οποία όμως δεν είναι τόσο σοβαρά ώστε να θεωρηθούν άνοια. Αυτό μπορεί να ονομαστεί αγγειακή γνωστική έκπτωση.

Κάποιοι άνθρωποι έχουν ταυτόχρονα αγγειακή άνοια και Αλτσχάιμερ: η κατάσταση αυτή ονομάζεται μεικτή άνοια (mixed dementia) ή άνοια πολλαπλής αιτιολογίας.

Οι πιο συχνές μορφές της αγγειακής άνοιας είναι οι εξής:

Άνοια οφειλόμενη σε εγκεφαλικό (stroke-related dementia)

Το εγκεφαλικό προκαλείται όταν διακοπεί ξαφνικά η παροχή αίματος σε ένα σημείο του εγκεφάλου. Αυτό μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην κίνηση, το συντονισμό, την ομιλία ή την όραση, ανάλογα με το μέρος του εγκεφάλου που έχει προσβληθεί. Αν κάποιος, -α έχει προβλήματα στη μνήμη και στη σκέψη μετά από ένα εγκεφαλικό, μπορεί να διαγνωστεί με άνοια ως απόρροια εγκεφαλικού (post-stroke dementia). Αν τα προβλήματα εμφανιστούν μετά από ένα αριθμό εγκεφαλικών ή μίνι εγκεφαλικά / παροδικά εγκεφαλικά επεισόδια (transient ischaemic attacks, TIAs), μπορεί να περιγραφεί ως άνοια πολλαπλών εμφράκτων (multi-infarct dementia). Κάποιες φορές αυτά τα μίνι εγκεφαλικά είναι πολύ μικρά για να γίνουν αντιληπτά.

Υποφλοιώδης αγγειακή άνοια

Προκαλείται από αλλαγές στα πολύ μικρά αγγεία στον εγκέφαλο, και αποκαλείται συχνά ως νόσος των μικρών αγγείων (small vessel disease). To άτομο συνήθως δεν αντιλαμβάνεται αυτές τις αλλαγές, ωστόσο μπορούν να προκαλέσουν σταδιακή επιδείνωση στη μνήμη και τη σκέψη, σε αντίθεση με τις ξαφνικές αλλαγές που έπονται ενός εγκεφαλικού.

Η αγγειακή άνοια μπορεί να έχει παρόμοια συμπτώματα με το Αλτσχάιμερ και τις άλλες μορφές άνοιας. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν απώλεια μνήμης, αποπροσανατολισμό και προβλήματα στην επικοινωνία.

Μπορεί ακόμα να εμφανιστούν πιο ειδικά συμπτώματα, και αυτά θα ποικίλουν ανάλογα με την περιοχή του εγκεφάλου που έχει προσβληθεί.

Τα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνουν: 

  • Επιβράδυνση στη σκέψη

Το άτομο χρειάζεται περισσότερο χρόνο για την επεξεργασία πληροφοριών και το σχηματισμό σκέψεων και προτάσεων.

  • Αλλαγές στην προσωπικότητα

Τα άτομα μπορεί να εμφανίσουν χαμηλή διάθεση, να γίνουν πιο συναισθηματικά ή να χάσουν το ενδιαφέρον για ό,τι συμβαίνει γύρω τους.

  • Κινητικά προβλήματα

Δυσχέρεια στη βάδιση ή αλλαγές στον τρόπο που περπατάει ο ασθενής

  • Στάση του σώματος

Αστάθεια και αυξημένος κίνδυνος για πτώσεις.

  • Προβλήματα ακράτειας

Συχνή τάση για ούρηση ή άλλα προβλήματα με την κύστη. Αυτό μπορεί να εμφανίζετε συχνότερα στους ηλικιωμένους, μπορεί όμως να είναι και ένα χαρακτηριστικό της αγγειακής άνοιας όταν εμφανίζεται μαζί με άλλα συμπτώματα.

Τα συμπτώματα της αγγειακής άνοιας χειροτερεύουν με τον καιρό. Στα τελικά στάδια η πάθηση επηρεάζει περισσότερες πτυχές της καθημερινής ζωής και ο ασθενής χρειάζεται βοήθεια για να φάει, να ντυθεί και να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα.

Κανονικά η αγγειακή άνοια εξελίσσεται μέσα σε κάποια χρόνια. Ωστόσο, η ταχύτητα των αλλαγών μπορεί να διαφοροποιείται στο χρόνο και από άτομο σε άτομο. Μπορεί να παρατηρηθεί μια ξαφνική αλλαγή μετά από κάποιο συμβάν, όπως π.χ. ένα εγκεφαλικό.

Η σωστή διάγνωση είναι πολύ σημαντική ώστε να ακολουθήσουν οι κατάλληλες θεραπείες και να δοθεί η κατάλληλη υποστήριξη. Εάν ανησυχείτε για την υγεία τη δική σας ή κάποιου κοντινού σας ανθρώπου, θα πρέπει να μιλήσετε με το γιατρό σας.
  • Εάν ο γιατρός σας υποπτεύεται άνοια, μπορεί να σας παραπέμψει σε κάποια υπηρεσία μνήμης ή σε κάποιον άλλο ειδικό.

  • Θα ερωτηθείτε για τα συμπτώματά σας και το ιατρικό σας ιστορικό. Μπορεί να υποβληθείτε επίσης σε ιατρικό έλεγχο ρουτίνας και σε τεστ μνήμης ή νευροψυχολογική εξέταση.

  • Μπορεί επίσης να σας παρεπέμψουν για άλλα τεστ, όπως απεικονιστικές εξετάσεις εγκεφάλου και αιματολογικές εξετάσεις.

Στο σύνολό τους αυτές οι εξετάσεις θα βοηθήσουν το γιατρό σας να εντοπίσει τα προβλήματα μνήμης και σκέψης καθώς και την αιτία τους.

Oι απεικονίσεις εγκεφάλου (brain scans), όπως η υπολογιστική τομογραφία (computerized tomography, CT) ή η μαγνητική τομογραφία (magnetic resonance imaging, MRI) μπορεί να βοηθήσουν στη διάγνωση της αγγειακής άνοιας. Αυτό συμβαίνει διότι βοηθούν τους γιατρούς να εξετάσουν τις αλλαγές στα αγγεία του εγκεφάλου που είναι κοινές σε αυτό τον τύπο άνοιας. Οι απεικονιστικές εξετάσεις βοηθούν επίσης τους γιατρούς να αποκλείσουν άλλες παθήσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα.

Προς το παρόν δεν υπάρχουν συγκεκριμένες θεραπείες για την αγγειακή άνοια. Παρόλα αυτά, ο γιατρός σας μπορεί να συνταγογραφήσει φάρμακα για τη διαχείριση άλλων υποκείμενων παθήσεων που βλάπτουν τα αιμοφόρα αγγεία.

Αυτές περιλαμβάνουν το διαβήτη, τα εγκεφαλικά, την υψηλή αρτηριακή πίεση, την υψηλή χοληστερίνη και τις καρδιακές παθήσεις. Ο γιατρός μπορεί ακόμα να σας συμβουλεύσει να υιοθετήσετε έναν πιο υγιεινό τρόπου ζωής. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αποχή από το κάπνισμα, συχνότερη σωματική άσκηση, διατήρηση φυσιολογικού βάρους και υγιεινή διατροφή.

Κάποια από τα συμπτώματα της αγγειακής άνοιας μπορεί να διαχειριστούν μέσω της φυσιοθεραπείας, της εργοθεραπείας ή της λογοθεραπείας.

Τα άτομα με αγγειακή άνοια θα μπορούσαν να ωφεληθούν από μία ειδική θεραπευτική παρέμβαση που λέγεται θεραπεία γνωστικής διέγερσης. Η θεραπεία αυτή περιλαμβάνει δραστηριότητες που έχουν σχεδιαστεί για να διεγείρουν τις γνωστικές λειτουργίες και να εμπλέκουν τους συμμετέχοντες σε δημιουργικά έργα. Είναι συνήθως ομαδικές και περιλαμβάνουν παιχνίδια με έμφαση στην ευχαρίστη απασχόληση.

Για τα άτομα με αγγειακή άνοια και νόσο Αλτσχάιμερ (μεικτή άνοια), υπάρχουν κάποια φάρμακα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν με τα συμπτώματα. Μπορείτε να συζητήσετε τις θεραπευτικές επιλογές με το γιατρό σας.

Προκειμένου να βοηθήσει με τη διαχείριση συμπτωμάτων όπως το άγχος, η αναστάτωση και η επιθετικότητα, ο γιατρός ή ο ειδικός ψυχολόγος μπορεί να αξιολογήσει το επίπεδο υγείας ενός ασθενούς και το περιβάλλον του. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό των όποιων αιτιών ή εκλυτικών παραγόντων για την προβληματική συμπεριφορά. Μη-φαρμακολογικές προσεγγίσεις όπως αρωματοθεραπεία ή μουσικοθεραπεία μπορούν επίσης να εξεταστούν. Αυτό βέβαια εξαρτάται και από τις ατομικές προτιμήσεις του ασθενούς, καθώς και τη διαθεσιμότητα των θεραπειών.

Αν κάποιος ασθενής βιώνει ιδαίτερα σοβαρά προβλήματα με ευερεθιστότητα και επιθετικότητα, τα οποία δεν είναι δυνατό να διαχειριστούν μή-φαρμακολογικά ή με ήπια αγωγή, τότε μπορεί να εξεταστεί η χρήση αντιψυχωτικών. Ωστόσο, τα φάρμακα αυτά μπορεί να έχουν σοβαρές παρενέργειες και δεν είναι κατάλληλα για όλους τους ασθενείς. Χρειάζονται δε προσεκτική παρακολούθηση. Σε κάθε περίπτωση, ο γιατρός σας θα σας συμβουλεύσει σχετικά με την καταλληλότερη θεραπεία.

Ένας αριθμός παραγόντων μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες να υποστούν βλάβη τα αιμοφόρα αγγεία στον εγκέφαλο.

Αυτοί περιλαμβάνουν το κάπνισμα, την υψηλή αρτηριακή πίεση (γνωστή και ως υπέρταση), την υψηλή χοληστερόλη, το διαβήτη τύπου 2, την παχυσαρκία και τα καρδιακά προβλήματα. Όλο τα παραπάνω μπορεί να αυξήσουν το ρίσκο που έχει κάποιος να εκδηλώσει αγγειακή άνοια.

Παρόλο που κάποιοι από αυτούς τους παράγοντες μπορεί να έχουν μια γενετική βάση, η διαχείρηση της υψηλής αρτηριακής πίεσης και της υψηλής χοληστερόλης μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του ρίσκου για αγγειακή άνοια. Κάποιες έρευνες προτείνουν ότι η συχνή άσκηση και μία υγιεινή δίαιτα, ιδιαίτερα από τη μέση ηλικία και μετά, μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην μέιωση του ρίσκου.

Σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις, η αγγειακή άνοια μπορεί να προκληθεί από μία κληρονομούμενη γενετική διαταραχή. Μία τέτοια διαταραχή ονομάζεται CADASIL (cerebral autosomal dominant arteriopathy with subcortical infarcts and leukoencephalopathy) – φλοιϊκή αυτοσωμική επικρατούσα αρτηριοπάθεια με υποφοιώδη έμφρακτα και λευκοεγκεφαλοπάθεια. Τα άτομα με αυτή την πάθηση έχουν συχνά οικογενειακό ιστορικό αγγειακών προβλημάτων, όπως π.χ. εγκεφαλικά. Εάν ανησυχείτε για σπάνιους-κληρονομούμενους τύπους αγγειακής άνοιας, θα πρέπει να συζητήσετε με το γιατρό σας που μπορεί να σας παρεπέμψει για περαιτέρω διερεύνηση.

Για την καλή υγεία της καρδιάς σας και για συμβάλετε στη μείωση του ρίσκου για αγγειακή άνοια:
  • Μην καπνίζετε
  • Παρεμείνατε ενεργός και ασκείστε συχνά
  • Διατηρείτε το βάρος σας φυσιολογικό
  • Τρώτε υγιεινά στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής
  • Καταναλώνετε αλκοόλ μόνο μέσα στα επιτρεπόμενα όρια
  • Κρατάτε τη χοληστερόλη και την αρτηριακή πίεση υπό έλεγχο

Διατηρώντας ένα υγιεινό τρόπο ζωής στα σαράντα και τα πενήντα σας, φαίνεται να είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη μείωση του ρίσκου να εμφανίσετε άνοια. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο να παραμένετε σωματικά δραστήριοι, αλλά επίσης να διατηρείστε πνευματικά και κοινωνικά ενεργοί.

Συμπτώματα στην αγγειακή άνοια_Illustration by Alzheimer's Research UK
Μειώνοντας τον κίνδυνο για αγγειακή άνοια_Illustration by Alzheimer's Research UK

Η παραπάνω ενότητα δεν έχει σκοπό να αντικαταστήσει τις όποιες συμβουλές που μπορούν να σας δώσουν οι γιατροί ή οι ειδικοί επαγγελματίες υγείας, αλλά παρέχει κάποιες πληροφορίες που ελπίζουμε ότι θα σας φανούν χρήσιμες.

Μετάφραση/προσαρμογή κατόπιν αδείας από Alzheimer’s Research UK, 2019

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *